Apse, belirli bir dokuda meydana gelen enfeksiyonun ilerleyişi durdurmak amacıyla vücudun bağışıklık sisteminin meydana getirdiği, içerisinde enfeksiyon etkeni ile buna reaksiyon gösteren bağışıklık hücreleri ve zarar gören doku artıklarının birikimiyle oluşan irin sıvısının bulunduğu kitleye denir. Bahsedilen irin sıvısına tıp dilinde püy adı verilir. Dokularda apse gelişmesi ağır bir enfeksiyonun varlığına işaret eder ve enfeksiyon etkeni ile tam mücadele edemeyen dokularda sık görülür. Beyin apsesi bahsedilen tipte bir enfeksiyonun beyin ve çevresindeki dokularda meydana gelmesi halinde, enfeksiyon etkeninin beyin dokusu içerisinde apse dokusu oluşturması halidir. Apse dokusu içindeki püy sıvısı nedeniyle ciddi bir kitlesel lezyon oluşturduğundan, beyindeki sinir dokularını etkileyen iltihaplanmanın yanında, kitle nedeniyle bası oluşturarak da ciddi nörolojik problemlerin gelişmesine olanak verir. Beyin apsesi gelişimi klinik pratikte sık görülmemekle birlikte, hayati risk oluşturabilecek seviyede ciddi bir rahatsızlık olup erken tanı ve tedavi gerektirir.
Beyin Apsesi Neden Olur?
Beynin yapısını oluşturan sinir dokularının iltihaplanmasına ensefalit adı verilirken beyin dokusunu çepeçevre saran beyin zarlarının iltihaplanmasına menenjit adı verilir. Ensefalit ve menenjit enfeksiyonlarına yol açan bazı mikroorganizmalar bağışıklık sistemi tarafından temizlenemediği için ağır enfeksiyon tabloları gelişebilir ve bu seyir esnasında apse gelişimi görülebilir. Beyinde ensefalit ve menenjit yapan başlıca etkenler aşağıdaki gibi özetlenebilir:
Kafatası bölgesini etkileyen enfeksiyonlar: Beyne yakın komşulukta bulunan doku ve organların ağır enfeksiyonlarının seyrinde, enfeksiyon etkenleri sinir dokulara ulaşarak ensefalit veya menenjit enfeksiyonlarına dönüşebilir. Bu anlamda bademcik iltihabı (tonsillit), kulak enfeksiyonları, sinüzit veya diş enfeksiyonları beyin apsesine yol açacak şekilde komplikasyona uğrayabilir.
Vücudun geri kalanından kaynaklanan enfeksiyonlar: Beyne komşuluğu olmayan, ancak ağır geçen diğer enfeksiyonlar kan yoluyla beynin çeşitli bölgelerine ulaşarak yerleşebilir. Bunun sonucunda ağır beyin enfeksiyonları ve apseleşme izlenebilir. Bu doğrultuda en sık karşılaşılan enfeksiyonlar akciğer enfeksiyonları (zatürre, pnömoni), böbrek enfeksiyonları (piyelonefrit), kalp enfeksiyonları (endokardit) gibi ağır enfeksiyonlardır.
Kafa travması: Kafatası dokularının ciddi zarar gördüğü yüksek enerjili fiziksel travmaların sonuçta beyin dokusunun ciltle veya burun-ağız mukozasıyla temas gösterebildiği derin ve açık yaralanmalarda, kafatası kırıklarında ciltte ya da burun-ağız bölgesinde bulunan iyi huylu mikroorganizmalar beyin dokusuna ulaşabildiği gibi, beyin dokusu dış etkenlere açık hale gelir. Bunun sonucunda ciddi beyin enfeksiyonları ortaya çıkabilir. Bu enfeksiyonlar zamanla apseleşebilir.
Bağışıklığın baskılanması: Vücudun bağışıklık sisteminin yetersiz çalışmasına yol açan hastalıkların seyrinde kan yoluyla beyne çeşitli mikroorganizmaların ulaşması kolaylaşır. Sağlıklı kişilerde hastalık oluşturmayan etkenler, bu durumda ciddi enfeksiyon tablolarına neden olabilir. Özellikle AIDS hastalığı, HIV enfeksiyonu, kanser hastalığı, kanser tedavisinde uygulanan radyoterapi-kemoterapi uygulamaları, bağışıklık baskılayıcı ilaç kullanımı gibi durumlarda bu çeşit enfeksiyonlar görülebilir.
Beyin apsesine yol açan enfeksiyonların önemli bir çoğunluğu bakteriyel enfeksiyonlara bağlı olarak gelişir. Özellikle püy oluşumunu artıracak biyokimyasal özelliklere sahip bakterilerce meydana gelen ensfalit ve menenjit enfeksiyonlarında apse gelişimi riski artar. Bununla birlikte beyinde iltihaplanmaya yol açabilen bazı mantar ve parazit enfeksiyonlarının seyrinde de beyin apsesi gelişimi izlenebilir.
Beyin Apsesi Belirtileri Nelerdir?
Beyin apsesi durumunda beynin sinir dokusunda ilerleyici şekilde hasar ve iltihaplanma görüldüğü gibi, apsenin kitlesel olarak yer kaplaması nedeniyle sinir dokularına bası oluşması da söz konusudur. Bası sonucunda sinir dokuların dolaşımı bozulabildiği gibi, anatomik olarak dar alanlara hapis kalması sonucu fonksiyon kaybı da gelişebilir. Tüm bunların sonucunda beyin apsesi varlığında aşağıdaki klinik belirtiler hastalarda izlenebilir:
Baş ağrısı,
Bulantı-kusma,
Ateş,
Halsizlik-yorgunluk,
Ense sertliği,
Işığa karşı hassasiyet,
Kaslarda kısmi veya tamamen güç kaybı,
Ciltte uyuşma, karıncalanma, elektriklenme veya his kaybı,
Konuşmada bozulma, konuşulanları anlayamama, yazı yazamama,
İşitme kaybı,
Denge kaybı, baş dönmesi,
Görme kaybı, bulanık görme,
Epileptik (sara) nöbet geçirme,
Hareket bozukluğu, anormal kas hareketlerinin gelişmesi veya belirli hareketleri yapmada beceriksizlik,
Kişilikte değişme, unutkanlık, bilinç bulanıklığı, uyku hali, sersemlik hali.
Beyin Apsesi Tanısı Nasıl Konur?
Beyin apsesi beyin dokusu içinde yer kaplayan bir lezyon olduğundan, klinik belirti ve bulgularla şüphe varlığında beyin anatomisinin incelenmesine olanak veren görüntüleme yöntemleriyle tespit edilebilir. Bunun yanında beynin enfeksiyon durumunun değerlendirilmesini sağlayan kan testleri ve özel inceleme yöntemleri ile önemli veriler elde edilebilir. Beyin incelemesinde en sık kullanılan yöntemler bilgisayarlı tomografi (BT) ve manyetik rezonans (MR) görüntülemedir. Bebeklerde bıngıldak (fontanel) adı verilen kemikler arası kıkırdak dokular henüz kapanmadığında ultrason yardımıyla beyin dokusunun incelenmesi mümkündür. Enfeksiyonun değerlendirilmesi için tam kan sayımı, CRP, sedimantasyon gibi tetkiklerin yanında kan kültürü ve beyin-omurilik sıvısının (BOS) incelemelerinin yapılması önemli olabilir. Beyin-omurilik sıvısı beyin ve omuriliği çepeçevre saran beyin zarlarının arasında yer alan özel vücut sıvısıdır. BOS örneğinin temin edilmesi için hastaların omurgasının alt bölgesinden girişimsel bir işlem yapılması gerekir. Bu işleme lumbar ponksiyon (LP) adı verilir.
Beyin Apsesi Tedavisinde Neler Yapılır?
Beyin apsesi gelişimi enfeksiyon varlığı ile ilişkili olduğundan, tedavinin esas noktası enfeksiyon etkenine yönelik uygun antibiyotik tedavisinin başlanmasıdır. Bunun dışında apse dokusunun ortadan kaldırılması tedavinin diğer önemli noktasını oluşturur. Tıpta apse tedavisinde genel yaklaşım, apse içinde yer alan püy sıvısının boşaltılması, yani drene edilmesidir. Beyin apseleri yerleşim konumları nedeniyle zor ulaşabildiğinden, apse boşaltılması işlemi sıklıkla beyin cerrahisi ile mümkündür. Bunun dışında apse dokusu doğrudan beyin dokularına bası uyguladığından, bası nedeniyle gelişen anatomik problemlerin ve sinir hasarının düzeltilmesi adına da cerrahi girişimler yapılması gerekebilir.Apseye yol açabilen enfeksiyonlar ciddi hastalık tablosuna yol açtıklarından, hastalara uygulanacak antibiyotiklerin daha nitelikli, hedef odaklı ve yüksek dozdan verilmesi gerekebilir. Bu nedenle beyin apsesi tespit edilen hastalarda antibiyotik tedavisi sıklıkla damar yoluyla sağlanır. Hastaların tedavi süresi boyunca yakın gözlemi gerektiğinden hastane yatışı şarttır. Enfeksiyon seyri boyunca ortaya çıkan ateş, halsizlik, bulantı gibi belirtilerin giderilmesi adına semptomatik tedaviler sıklıkla tedaviye eklenir. Apse nedeniyle ortaya çıkan nörolojik belirtilerin giderilmesi genellikle altta yatan sorunun çözülmesi ile düzelir. Bununla birlikte sinir dokusunda iltihaplanmaya ikincil olarak gelişen geçici aksaklıkların düzeltilmesi adına belirli bir süre nörolojik rehabilitasyon tedavisi uygulanması gerekebilir. Ciddi hastalık tablosu gelişen hastalarda sinir hasarına bağlı olarak bazı nörolojik belirtiler kalıcı olabilir. Beyin apsesi gelişiminin önlenmesinde en kritik nokta, vücudun çeşitli yerlerinde meydana gelen enfeksiyonların erken teşhis edilerek uygun tedavinin başlatılmasıdır. Bu bağlamda beyin komşuluğunda bulunan ve üst solunum yolu enfeksiyonları ile ağız içi enfeksiyonlar açısından risk altında kalan bölgelerin iltihaplanmalarında erken tedaviye başlanması, tedavi süresinin uygun şekilde tamamlanması çok önemlidir.
Kaynak: https://www.medicana.com.tr/saglik-rehberi-detay/3607/beyin-apsesi-nedir
