Kateter ilişkili üriner sistem enfeksiyonları (Kİ-ÜSE) dünya genelinde en sık görülen sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonlardan (SHİE) biridir. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (Centers for Disease Control and Prevention, CDC) 2011 raporuna göre akut bakım hastanelerinde bildirilen enfeksiyonların %12'den fazlasını Kİ-ÜSE oluşturmaktadır. Ulusal Sağlık Bakımı Güvenlik Ağı (The National Healthcare Safety Network, NHSN) verilerine göre, üriner sistem enfeksiyonları (ÜSE) yoğun bakım ünitesindeki enfeksiyonların %23'ünü oluşturmakta ve yoğun bakım ünitelerindeki üriner sistem enfeksiyonlarının yaklaşık %95’inin kateter ilişkili olduğu bildirilmektedir.
Gereksiz kateter uygulamalarından kaçınılması, kateterizasyon sırasında aseptik tekniğe uyulması, kapalı drenaj sisteminin sürdürülmesi, drenaj torbalarının seviyesinin ayarlanması ve boşaltılması, periüretral hijyene özen gösterilmesi hemşirelerin sorumlulukları arasında yer alan uygulamalardır. Bu nedenle hemşirelerin Kİ-ÜSE’lerin önlenmesine yönelik güncel bilgilere sahip olması ve bu bilgileri uygulamalarında kullanarak etkin hasta bakımını sürdürmeleri önemlidir
Kİ-ÜSE’lerin nedeni birçok faktöre bağlı olabilir. Bu nedenler hasta ile ilişkili faktörler (örn., >50 yaş, diyabet, fekal inkontinans, dehidratasyon, immobil olma, zayıf kişisel hijyen vb.), bakım sağlayıcı ile ilişkili faktörler (örn., kateterin yerleştirme öncesi el yıkamama, uygun olmayan kateterin kullanımı, drenaj torbasının mesane seviyesinin üzerinde olması, kateterin uzun süre kullanımı vb.), sistem, hastane ya da çevre ile ilişkili faktörler (örn., kateter ebatlarının sınırlı oluşu, açık drenaj sistemleri, kateter sabitleme araçlarının olmayışı, kateter endikasyonları için takip kullanılmaması, kateterli hastaların küme halinde olmaları vb.) şeklinde sıralanabilir. Kİ-ÜSE’lere neden olan mikroorganizmaların kaynağı endojen (tipik olarak meatal, rektal veya vajinal kolonizasyon yoluyla) veya ekipman ya da kontamine sağlık çalışanlarının elleri gibi eksojen kaynaklı olabilir. İdrar yollarına kateter yerleştirilirken bakteriler, kateterin dış veya iç yüzeyinden giriş sağlayabilir. Ekstralüminal bakteriyel girişte mikroorganizmalar, kateterin dış yüzeyinde kolonileşerek çoğu zaman bir biyofilm oluşturur. Kateter takıldıktan sonraki erken dönemde bakteri girişi genelde sağlık çalışanlarının kateteri yerleştirme sırasında aseptik tekniğe uymamasından kaynaklanır. Kateter takıldıktan bir-üç gün sonra ise kapiller harekete bağlı bakteri sayısında artış eğilimi görülür. İntralüminal bakteriyel artışın nedenini kapalı drenaj sisteminin açılması ve idrar torbasından mesaneye reflü yoluyla mikroorganizmaların bulaşı oluşturur. Bu durum mesane mukozası yüzeyinde biyofilm oluşumunu kolaylaştırır. Özetle, Kİ-ÜSE’lere yol açan bakteriler vücuda kateterin yerleştirilmesi sırasında, kateter lümeni yolu ile veya kateter ve mukoza yüzeyi arasından giriş ile oluşabilir.
Tanı kriterleri aşağıdaki gibidir;
1. Foley kateterin takıldığı gün 1. gün kabul edilerek uygulama tarihinde iki günden uzun süreyi foley kateterli olarak geçirmiş bir hastada, a. Foley kateter uygulama tarihi olarak kabul edilen takvim gününün bir bölümünde kullanımda olması veya foley kateter uygulama tarihinden önceki gün çekilmiş olması.
2. Hastada aşağıdaki belirti ve bulgulardan en az birinin bulunması; a. Yüksek ateş (>38 C), suprapubik hassasiyet, kostovertebral açı ağrısı veya hassasiyeti, sık idrara çıkma, acil idrar yapma ihtiyacı, dizüri.
3. Hastanın idrar kültüründe en fazla iki farklı mikrororganizma üremesi ve en az birinin ≥ 10(ⁿ5) cfu/ml bakteri olması.
CDC ve Sağlık Bakımında Enfeksiyon Kontrol Uygulamaları Danışma Komitesi (Healthcare Infection Control Practice Advisory Committee, HICPAC)’ın Kİ-ÜSE'nin önlenmesine yönelik temel önerileri arasında; kateterlerin sadece endike olduğunda yerleştirilmesi ve gerekliğinin değerlendirilmesi, gerektiği süre kullanılması, eğitimli kişiler tarafından ve aseptik tekniğe uyularak takılması, kapalı drenaj sisteminin sağlanması ve sürdürülmesi, idrar akışının kesintiye uğratılmaması, el hijyeni ve standart (veya uygun izolasyon) önlemler uygulanması yer almaktadır. Bu önerilere ek olarak meslek kuruluşları tarafından yayınlanan rehberlerin ortak önerileri arasında kateter bakımına yönelik sağlık çalışanlarının eğitimi ve kateterin mümkün olan en kısa sürede çıkarılması yer almaktadır
Kaynak: https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1265793#:~:text=Kateter%20ili%C5%9Fkili%20%C3%BCriner%20sistem%20enfeksiyonlar%C4%B1,olarak%20maddi%20kay%C4%B1plara%20neden%20olmaktad%C4%B1r.
