Aynı zamanda oral kandidiyaz olarak da bilinen pamukçuk yaygın olarak Candida albicans mantarının ağzın iç yüzeyinde neden olduğu yüzeyel enfeksiyona verilen isimdir. Candida albicans mantarı normal şartlarda ağızda zaten bulunan bir organizmadır, ancak bazı durumlarda aşırı çoğalarak pamukçuğa neden olabilir.
Pamukçuk, genellikle bireyin dilinde veya yanaklarının iç kısmında krem rengine benzer bir tonda beyaz lezyonlara neden olur. Bazı vakalarda pamukçuk damak dokusuna, diş etlerine, bademciklere, boğazının arkasına veya yemek borusuna kadar yayılabilir.
Pamukçuk hemen herkesi etkileyebilir, bağışıklık sistemleri daha zayıf olduğu için bebeklerde ve yaşlı yetişkinlerde görülme olasılığı daha yüksektir. Belirli sağlık sorunları olan veya belirli ilaçları alan bireylerin de bağışıklık sistemlerinin baskılanması sonucunda pamukçuk geliştirmesi mümkün olabilir. Ağızda bulunan pamukçuk, sağlıklı bireyler için küçük bir sorundur, ancak zayıflamış bir bağışıklık sistemi olan bireyler için hastalığın belirti ve semptomları daha şiddetli ve kontrol edilmesi daha zor bir hal alabilir.
Nedenleri
İnsan bağışıklık sistemi normalde, vücutta bulunan "iyi" ve "kötü" mikroplar arasındaki dengeyi korur ve, bakteriler, mantarlar, ya da virüsler gibi zararlı istilacı organizmaları ortadan kaldırmak için çalışır. Ancak bazen bu koruyucu mekanizmalar başarısız olur. Bağışıklık sisteminde oluşan bir zaaf kandida mantarının sayısında artışa neden olur ve bireyin ağzına pamukçuk enfeksiyonunun yerleşmesine izin verir.
Çeşitli tıbbi sorunlar bireyde pamukçuk enfeksiyonu gelişmesi riskinde artışa neden olabilir.
Bağışıklığın yaşa bağlı olarak değişmesi nedeniyle pamukçuk oluşma olasılığı bebeklerde ve yaşlı yetişkinlerde daha yüksektir. Kanser ve tedavileri, organ nakli, bağışıklık sistemini baskılayan gerekli ilaçların kullanımı ve HIV / AIDS gibi bazı tıbbi durumlar ile tedaviler bağışıklık sisteminizi baskılayabilir.
Tedavi edilmemiş şeker hastalığı olan veya diyabeti iyi kontrol edilmeyen bireyler de pamukçuk gelişimine yatkın olabilir.
Farklı hastalıkların tedavisinde kullanılan çeşitli ilaçlar da bireyde pamukçuk gelişmesi riskini artırabilir.
Pamukçuk olma riskini azaltmak için alınabilecek bir takım önlemler vardır. Dişler günde en az iki kez fırçalanmalı, ve her gün veya diş hekiminin önerdiği sıklıkta diş ipi kullanılmalıdır. Özellikle astım ve KOAH nedeniyle ilaç tedavisi alan bireyler, bu ilaçların kullanımının pamukçuğa neden olup olmayacağını ve ilaçların kullanımında ve kullanımı sonrasında dikkat etmeleri gereken noktaları hekimlerine danışmalıdır. Şeker hastalığı olan bireyler kan şekeri kontrolüne özel olarak dikkat etmelidir. Doğru kontrol edilen kan şekeri, pamukçuk oluşumunu engelleyecektir. Takma dişler düzenli olarak kontrol edilmeli, protezler geceleri çıkarılmalıdır. Protez diş kullanan bireyler bu takma dişlerin ağıza tam oturduğundan ve tahrişe neden olmadığından iyice emin olmalıdır. Protezler her gün, diş hekiminin tavsiyelerine uygun bir şekilde temizlenmelidir. Özellikle şeker hastalığı olan veya takma diş kullanan bireyler düzenli olarak diş hekimini ziyaret etmelidir.
Belirtiler
Pamukçuk hastalığının belirti ve semptomları başlangıçta fark edilmeyecek kadar hafif olabilir. Pamukçuk hastalığının en yaygın belirtisi, dilde, yanakların iç kısmında ve bazen damakta, diş etlerinde ve bademciklerde kremsi beyaz lezyonlardır. Bu lezyonlar hafif kabarık bir halde olabilirler. Bu lezyonların kazınması durumunda kanama görülebilir.
Birey yeme veya yutma güçlüğüne neden olacak kadar şiddetli kızarıklık, ile yanma veya ağrı hissi yaşayabilir. Ağız köşelerinde çatlama ve kızarıklık görülebilir ve ağızda pamuksu bir his algılanabilir. Tat alma duyusunda kayıplar oluşabilir.
Genellikle kanser veya HIV / AIDS'ten dolayı zayıflamış bağışıklık sistemine sahip bireylerde görülen daha şiddetli vakalarda, pamukçuk lezyonları ağızdan mideye uzun bir tüp olan yemek borusuna doğru yayılabilir. Bu pamukçuk tipine Kandida özofajiti adı verilir. Kandida özofajiti olan bireyler yutma güçlüğü ve ağrı yaşayabilir veya boğazlarında yiyecek sıkışmış gibi hissedebilir.
Pamukçuk olan bebekler, belirgin derecede beyaz ağız lezyonlarına ek olarak beslenmede güçlük çekebilirler veya telaşlı ve huzursuz olabilirler. Emzirme döneminde enfeksiyonu anne göğsüne bulaştırabilirler.
Göğüsleri kandida ile enfekte olan kadınlarda alışılmadık derecede kırmızı, hassas, çatlak veya kaşıntılı meme uçları, emzirme sırasında olağan dışı ağrı hissi veya iki emzirme arasında meme uçlarında ağrı, göğüs ucu etrafındaki areola adı verine daha koyu, dairesel alanda parlak veya pul pul bir hal alan cilt ile ağrı şeklinde belirti ve semptomlar görülebilir.
Kendi ağızlarında veya çocuklarının ağızlarında beyaz lezyon gelişen bireyler doktorlarına başvurmalıdır. Pamukçuk sağlıklı büyük çocuklarda, ergenlerde ve yetişkinlerde nadir görülür. Bu nedenle pamukçuk geliştiren bireylerin altta yatan bir tıbbi durumu veya başka bir nedeni olup olmadığını kontrol etmek için daha fazla değerlendirme gerekip gerekmediğini belirlemek üzere doktora danışması tavsiye edilir.
Tanı Yöntemleri
Pamukçuk tanısının konulması için doktor öncelikle bir fizik muayene gerçekleştirir ve hastanın sağlık geçmişi hakkındaki bilgileri öğrenmeyi hedefler. Hasta gözlemlediği bütün belirtilerini bu muayene sürecinde doktor ile konuşmalı ve hastalıklarla ilgili bilgileri paylaşmalıdır.
Pamukçuk ağız ile sınırlı olduğu bir vakada doktor lezyonlara bakmak için ağzı inceler, mikroskop altında incelemek için bu lezyonlardan kazıma ile küçük bir örnek alabilir, ve gerekirse pamukçuğun nedeni olabilecek herhangi bir olası altta yatan tıbbi durumu belirlemek için daha geniş çaplı bir fizik muayene gerçekleştirir ve bazı kan testlerinin yapılmasını isteyebilir. Şayet lezyonlar yemek borusuna yayılmışsa teşhis için daha farklı yapılması gerekli olabilir.
Endoskopik muayene prosedüründe doktor, ucunda bir kamera bulunan ışıklı, esnek bir tüp olan endoskopu kullanarak bireyin yemek borusunu, midesini ve ince bağırsağın üst kısmını yani duodenumu inceler. Doktor bu aşamada bir doku örneği alarak biyopsi gerçekleştirebilir.
Doktor bireyin yemek borusunda pamukçuğa neden olabilecek herhangi bir olası altta yatan tıbbi durumu belirlemeye çalışmak için de daha geniş çaplı bir fizik muayene gerçekleştirilebilir ve belirli kan testleri yapılmasını isteyebilir.
Tedavi Yöntemleri
Normal şartlarda gerçekleştirilen herhangi bir pamukçuk tedavisinin öncelikli amacı mantarın hızlı yayılmasını durdurmaktır. Bu nedenle tedaviye en etkili yaklaşım bireyin yaşına, genel sağlığına ve enfeksiyonun etkenine göre şekillenir. Mümkün olan vakalarda pamukçuğun altta yatan nedenleri ortadan kaldırmak, durumun tekrarlanmasını önleyebilir.
Sağlıklı yetişkinler ve çocuklar için birçok vakada doktor antifungal ilaçlar önerebilir. Antifungal ilaçlar pastiller, tabletler veya ağızda gargara yapılacak sıvılar halinde bulunabilir. Bu topikal ilaçların etkili olmadığı vakalarda, doktor bireyin vücudunun geneline etkili olabilecek ilaçları reçete edebilir.
Bebekler ve emziren annelerde görülen pamukçuk enfeksiyonu, anneden bebeğe-bebekten anneye taşınabileceğinden dolayı hekim bebek için hafif ve uygun dozda bir mantar önleyici ile, annenin göğüsleri için mantar önleyici krem reçete eder. Bağışıklık sistemi çeşitli sebeplerden dolayı zayıflamış bireylerin olduğu vakalarda da doktor mantar önleyici ilaçları önerecektir.
Kaynak: https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/pamukcuk/#tedavi-yontemleri
