Şark Çıbanı Nedir Halk arasında şark çıbanı olarak bilinen hastalığın Latince adı leishmaniasistir. Paraziti taşıyan dişi sivrisinekler tarafından ısırılma ile bulaşır. Halep çıbanı ve güzellik yarası isimleri ile de anılır. Herhangi bir tıbbi müdahale olmadan iyileştiği takdirde, deride çöküntü şeklinde iz bırakan ve kötü görüntüye yol açan bir hastalıktır.
Şark Çıbanı Hastalığı İnsanlara Nasıl Bulaşır?
Enfekte olan, yani parazit taşıyıcı dişi sivrisinek, insan ve hayvanlardan kan emerek hastalığı bulaştırır. Yani şark çıbanı etkeni, tatarcık da denilen sivrisineklerdir. Ülkemizde en çok Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde görülmesine karşın, köyden kente göçlerin artması ile bu hastalık büyük şehirlere de taşınmıştır.
Dişi sivrisinek dışında, cinsel ilişki, kan ve doku nakli ve plesenta aracılığı ile de bulaşabilmektedir. Özellik olarak 3 tip şeklinde görülen hastalık öldürücü değildir. Ancak tedavi edilmediği takdirde, ömür boyu şark çıbanı izi ile yaşamak zorunda kalınabilir. Bu nedenle belirti görüldüğü takdirde doktora başvurulması gerekir.
Şark Çıbanı Hastalığı Ne Kadar Sürede Belirti Verir?
Şark çıbanı belirtileri, geceleri mesaiye başlayan tatarcık sineğinin kan emdiği bölgede, 4-8 ay içerisinde sivilceye benzer, kabarık kırmızı bir formda kendini belli eder.
Ortaya çıktıktan sonraki 6 ay içerisinde de, 1-2 cm çapında genişler ve iltihaplanır. “Şark çıbanı nerede çıkar?” sorusunun cevabı da genellikle açıkta olan yüz, eller, kollar ve bacaklardır. Enfeksiyonu bir kez geçiren kişilerin ömür boyu bağışıklık kazanması söz konusudur. Bu nedenle genellikle 20 yaş altındaki kişilerde hastalık daha çok görülür.
Şark Çıbanı Hastalığının Tedavisi Var mıdır?
Şark çıbanı hastalığının tedavisi elbette ki vardır. Tedavide uygulanacak yöntemler, hastalığın derecesine, vücutta görülen yara sayısına ve yaranın çıktığı yerlere, etken sineğin tipine göre değişkenlik gösterir.
Bu nedenle kişiye göre de tedavi uygulamaları farklılaşır. Tedavi edilmediği takdirde kendiliğinden 1-2 yıl içerisinde iyileşir. Ancak ciltte ciddi izler bırakabilir. Hatta bu sebepten bir diğer adı da “yıl çıbanı” olmuştur.
Şark çıbanının tedavi yöntemleri, hastanın cildinde edindiği yerin büyüklüğüne, kaç yerde çıktığına, hastanın yaşına ve hastanın bağışıklık sisteminin durumuna göre değişkenlik gösterir.
Tedavide kullanılan ilaçlar, yaranın durumuna göre yüzeysel olarak veya iğne yoluyla yaranın içerisine enjekte edilebilir. Birkaç uygulama sonunda tedaviden yanıt alınabilmektedir. Ancak müdahalede geç kalındığı takdirde, yara kabuklu bir form aldıktan sonra iz kalma ihtimali vardır.
Şark Çıbanı Hastalığının Çeşitleri
Kuru Tip Şark Çıbanı: Parazit taşıyıcısı bir tatarcık sineği tarafından ısırılmanın ardından, 2 ay ile 1 yıl arası bir süre aralığında cilt yüzeyinde kızarıklık şeklinde kendini gösterir. Bu kızarıklık, ortaya çıktıktan sonraki 6 ay içerisinde büyür ve genellikle ortası çukurlaşıp yara halini alır
Çıktığı yerde, bölgenin formunu bozacak büyüklüğe gelerek, görüntü olarak ciddi sorunlara sebep olabilir. Yaranın üzeri, sert bir kabuk halini alır. Yara içerisinde çok sayıda parazit barındırır. Isırılma sayısının birden fazla olması, çoğul yara görülmesine sebep olabilir. Ortalama iyileşme süresi 1 yıldır.
Islak Tip Şark Çıbanı: Parazit taşıyan dişi sineğin ısırdığı yerde, öncelikle sivilceye benzeyen büyük bir kızarıklık meydana gelir. Etrafındaki kabarıklıklar ile birlikte zamanla büyüyerek yara halini alır. Bu yara oldukça sert ve ağrılı olur.
Yaranın çıktığı bölgeye yakın yerlerdeki lenf bezlerinin büyümesine sebep olabilir. İyileşme süresi 2-6 ay arasındadır. Ancak bu kısa süreye rağmen iz bırakma ihtimali daha yüksektir. Kuru tip şark çıbanına göre daha hızlı ilerleme gösterir. Ortaya çıkan yara, diğerinden daha büyüktür.
Kronik Tip Şark Çıbanı: Bu tip çıbanlarda, belirtiler gerileme göstermeksizin sürekli büyüyerek devam eder. Hastalık kendini net belli etmediği için, şark çıbanı belirtileri göstermediği için, başka bir hastalıktan şüphelenilerek, farklı tedavi yöntemleri uygulanır. Ancak hastalığın tedavisi bu şekilde başarılı olmaz.
Şark Çıbanı Tanısı Nasıl Konur?
Aslında hastalık ıslak ve kuru tiplerde olduğu gibi, cilt yüzeyinde çeşitli formlardaki yaralarla kendini belli eder. Ancak eğer kronik tipteki gibi bir durum söz konusu ise, görsel olarak tanı koymak mümkün değildir. Eğer hastalık kendini lezyon olarak belli ettiyse, bu lezyondan alınan parçanın, çeşitli biyopsi materyalleri ile boyanarak incelemeye alınması sonucunda kesin tanı konulabilir ve tedavisi başlayabilir.
Şark Çıbanından Korunmanın Yolları
Şark çıbanı korunma yolları, aslında çok basit önlemlerden ibarettir. Öncelikle kum sineği, tatarcık sineği, yakarca gibi isimlerle tanınan parazit taşıyıcı sineklerin sokmasından korunmak gerekir.
Bunun için, özel üretilmiş olan sinek kovucu losyonlar kullanılabilir. Etrafta hastalığı taşıyan insan ve hayvanlar varsa, tedavi edilmeli ve bu insanlarla cinsel veya kan nakli gibi yollarla temasta bulunulmamalıdır.
Gün batımında ve uyurken, kolları ve bacakları kapatacak kıyafetler giymekte fayda vardır. Uyuduğunuz ortamda klima ve vantilatör gibi cihazların bulunması da, tatarcık sineğini uzaklaştırmak için etkili yöntemlerdir. Kişisel korunma yöntemlerinin yanında, çevresel faktörler de ortadan kaldırılmalıdır.
Örneğin, yaşadığınız yerde tatarcık sineğinin üremesine olanak sağlayan açık foseptik çukurları varsa kapatılmalıdır. Evlerin çevresindeki su birikintilerinin ortadan kaldırılması, kurutulması da etkin korunma yollarından biridir. Bu önlemleri alarak hastalıktan korunmak mümkündür. Ancak bütün bu önlemlere rağmen yine de sinekle temasta bulunma ve hastalığı taşıma söz konusu ise mutlaka tedavi görülmelidir.
Hastalık profesyonelce tedavi edilmediği takdirde, görüldüğü bölgede ciddi izler bırakır ve bu izleri ömür boyu taşımak zorunda kalabilirsiniz. Bu nedenle mümkün olan ilaç ve tedavi süreçleri uygulanmalıdır. Ayrıca kan veya cinsel yollarla bulaşabilmekte olduğundan, sadece kendi sağlığınız değil, çevrenizdeki insanların sağlığı da tehlikeye girer.
Kaynak: https://www.igrus.com/sark-cibani-nedir-insanlara-nasil-bulasir-tedavisi-nasildir/
