Senkop (bayılma) beyin kan akımının geçici olarak azalması sonucu gelişen, birkaç dakika süren, geçici şuur ve duruş (postür) kaybı olarak tanımlanır. Yani hasta bayılma sırasında şuuru kaybolduğundan olup biteni hatırlayamaz ve postür kaybı nedeni ile düşer. Her 4 kişiden biri hayatı boyunca en az 1 kez senkop yaşamaktadır.
Senkop nedenleri nelerdir?
Senkopun kendisi bir hastalık değildir. Altta yatan bir hastalığın veya durumun sonucu olarak ortaya çıkar. En sık senkop nedeni olan durumlar;
Kalp ile ilgili nedenler,
Kalp dışı nedenler.
Kalbe bağlı nedenler
Kalp ritim bozuklukları: Ritim bozukluklarında, kalbin çalışmasında düzensizlik, yavaş (bradikardi) veya hızlı çalışması (taşikardi), kalp blokları, senkop nedeni olabilir. Ve en sık görülen kalp ilgili nedenler arasındadır.
Kan basıncının düşük olması (hipotansiyon): Değişik nedenlerle oluşur. En sık nedenlerden biri pozisyondaki ani değişiklikler yani uzun bir süre yatar pozisyonda kalmanın ardından aniden ayağa kalkma gibi durumlarda kan basıncında ki hızlı düşüşler senkop nedeni olabilir.
Kalp kapak hastalıkları ve kalp kası hastalıkları ve kalp hastalıkları: Kalp kapak hastalıkları ve kalp kası hastalıkları ve kalp hastalıkları için kullanılan bazı ilaçlar yine benzer nedenlerde beynin kanlanmasını bozarak senkopa neden olabilmektedir.
Kalbe bağlı olmayan senkop nedenleri
Vazomotor senkop (nörokardiyojenik senkop): Senkop vakalarının %80 den fazlası vazovagal senkoptur. Vazovagal senkop en sık görülen senkop nedenidir. Kanın bacaklarda göllenmesi ve beyin kan akımının azalması senkopa neden olur. Susuz kalma veya su kaybı, ilaçlar ve diyabet ve diyabetin neden olduğu polinöropati ve otonom disfonksiyonlar, otonom sinir sisteminin etkilendiği diğer nörolojik ve sistemik hastalıklar vazovagal senkop gelişimini kolaylaştırmaktadır. Vazovagal senkop, aşırı ağrı hissi, kalabalık ve sıcak bir alanda ayakta durma, kan görme, sıcak duş alma, işeme, dışkılama gibi bir takım uyarılarla tetiklenebilir. Vazovagal senkop öncesinde genellikle baş dönmesi, bulantı, terleme, kulak çınlaması, göz kararması gibi belirtiler görülür.
Karotis sinus senkopu: Beyini besleyen önemli bir damar olan ve boyunda bulunan karotis arterin 2’ye ayrıldığı yere karotis sinüs adı veriliyor. Burası basıya uğrarsa kalp hızında yavaşlama ve kan basıncında düşme olur. Bu çoğunlukla bir probleme neden olmaz fakat bazı hastalarda bu basıya cevap aşırı olabilir (karotis sinüs hipersensitivitesi) ve bunun sonunda ani bilinç kaybı olabilir. Hassas olan kişilerde başı yana çevirme, boyna sıkı takı takma veya boynu sıkan kıyafetler giyme nedeniyle senkop oluşabilir.
Öksürük veya katılarak gülme ile ortaya çıkan senkop: Refleks senkop türü içerisinde yer almaktadır. Duygusal boşalmalarla tetiklenebilen bir bayılma türüdür.
Psikojenik nedenlerle ortaya çıkan senkoplar (panik atak, konversif nöbetler): Panik atak, konversif nöbetler gibi durumlar gibi psikojenik nedenler sonucu ortaya çıkan bayılmalardır.
Sebebi bilinmeyen senkoplar: Bu durum senkop vakalarının üçte birini oluşturur ve tüm araştırmalara rağmen senkop nedeni tespit edilemez.
Altta yatan bir hastalığın bulunmadığı bazı senkopların nedenleri şöyle sıralanmaktadır:
Dehidrasyon
Yoğun duygusal stres
Endişe
Korkmak
Ağrı
Açlık
Alkol veya uyuşturucu kullanımı
Hiperventilasyon (çok fazla oksijen solumak ve çok fazla karbondioksitten çok hızlı kurtulmak)
Güçlü bir şekilde öksürme, boynu döndürme veya sıkı bir yaka takma (karotis sinüs aşırı duyarlılığı)
İdrar yapma (işeme senkopu)
Postural Ortostatik Taşikardi Sendromu (POTS)
Postural-ortostatik taşikardi sendromu, kişi oturduktan veya yattıktan sonra aniden ayağa kalktığında meydana gelen çok hızlı kalp atış hızından (taşikardi) kaynaklanmaktadır. Kalp atış hızı dakikada 30 vuruş veya daha fazla hızlanabilir. Artış genellikle ayakta durduktan sonra 10 dakika içinde gerçekleşir. Bu durum en çok kadınlarda görülür ancak erkeklerde de ortaya çıkabilmektedir.
Senkopun bilinmeyen nedenleri
Hastaların yaklaşık üçte birinde senkopun nedeni bilinmemektedir. Bununla birlikte, artan senkop riski, bazı ilaçların yan etkisi de olabilmektedir.
Senkop belirtileri nelerdir?
Senkop öncesinde (presenkop dönem) hastalarda genellikle çarpıntı, bulantı, kusma, baş dönmesi, soğukluk-solukluk, terleme, şaşkınlık yakınması vardır. Kişi eğer bu belirtileri tanıyor ise hissettiği sırada oturabilir ya da ayaklarını yukarı kaldırıp uzanabilirse presenkop bulguları gerileyip senkop ortaya çıkmayabilir. Eğer kişi bayılırsa şuur ve postür kaybıyla meydana gelen senkop sonucu kişide düşüş yaşanmaktadır.
Senkop tanısı nasıl konur?
Senkop tanısı için en önemli adım hastanın ve olay sırasında yakınında bulunan kişilerin dinlenmesi, tıbbı geçmişe yönelik ayrıntılı öykünün alınması ve ardından fizik/ nörolojik muayenedir. Öykü ve fizik muayene sonrasında gerekirse kardiyolojik incelemeler (muayene/EKO/EKG/ ritim ve tansiyon holter, tilt table testi) ve nörolojik incelemeler (Beyin tomografisi veya MRI, EEG (epileptik nöbet ile benzeyen senkoplarda.)yapılır.
Senkop geçiren bir hasta, sırtı yere gelecek şekilde dümdüz yatırılmalı, hasta başı yükseltilmeden ayakları yukarı doğru kaldırılmalı ve kendine gelinceye kadar bu pozisyonda tutulmalıdır. Boynunu sıkan kravat, takı vb. şeyler çıkarılmalıdır. Diyabeti ve hipoglisemi atakları olan ve bu atakları tanıyan hastalara kesme şeker, meyve suyu verilebilir. Hipotansiyon tespit edildi ise ve hasta kendinde ise sıvı alımı desteklenebilir.
Senkop tedavisi nasıldır?
Senkop tedavisi hastanın ve hastalığın özelliklerine göre değişmektedir. Özellikle hastanın yaşına, bayılma sırasındaki şikayetlerine ve altta yatan hastalıklara göre değişmektedir. Genelde çoğu kişide senkop nedensiz ve bir kereye mahsus yaşanabilmektedir. Ancak sık tekrarlayan vakalarda altta yatan neden kalp damar hastalıklarıyla veya diğer başka hastalıklarla bağlantılı ise bu hastalıklar tedavi edilmektedir.
Senkop hayatımı nasıl etkiler?
Doğru tanı ve tedavi planlaması ile senkop yönetilebilir ve kontrol altına alınabilir tıbbi bir sorundur. Bir senkop atağı geçirildiğinde bir başka nöbet geçirme olasılığı yaklaşık %30'dur. Başka bir atak geçirme riski ve durumun kişiyi nasıl etkilediği, nedenleri ve yaş, cinsiyet ve sahip olunan diğer tıbbi problemler dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlıdır.
Senkop için ne zaman doktora gidilmeli?
Bayılma, kalp veya beyin bozukluğu gibi daha ciddi bir durumun işareti olabilir. Bu nedenle bayılma nöbeti geçirdikten sonra, özellikle daha önce hiç geçirmediyseniz, bir nöroloji uzmanına danışmanız önem taşımaktadır.
Senkop yani bayılmaya engel olunabilir mi?
Bayılma her zaman önlenemeyebilir. Bayılacak gibi hissediyorsanız, uzanın ve bacaklarınızı kaldırın. Bu eylem, yerçekiminin beyninize kan akışını sürdürmesini sağlar. Eğer yatamıyorsanız, oturun ve kendinizi daha iyi hissedene kadar başınızı dizlerinizin arasına koyun.
Kaynak: https://www.memorial.com.tr/saglik-rehberi/senkop-bayilma-nedir
